D/a: PC Caritas

Dag van de architectuur (D/a) → Melle

Een plein naar binnen
Architecten: Architecten de vylder vinck taillieu

Ontdek tijdens de Dag van de architectuur het prachtige paviljoen dat architecten de vylder vinck taillieu ontwierp. Bezoek het gelijkvloers op je eigen tempo of sluit je aan bij een van de rondleidingen. De rondleiding is gratis maar inschrijven is verplicht via onderstaand formulier. Jammer genoeg is deze rondleiding al VOLZET.  Selin (F/a Curatorenteam) licht toe waarom je dit project zeker niet mag missen.

Petrus Jozef Triest (1760-1836) kwam al tijdens zijn jonge jaren in aanraking met de psychische ziekenzorg als leerling aan de Latijnse School in Geel. Daarna bijhaalde hij binnen de twee jaar zijn baccalaureus in de Wijsbegeerte en Letteren aan de Pedagogie ‘Het Kasteel’ te Leuven, waar ook Vesalius ooit studeerde. Na verschillende plaatsen in Vlaanderen te hebben betrokken na zijn priesterwijding in Mechelen werd hij overgeplaatst naar Gent, waar hij onder meer directeur werd van het aloude ziekenhuis de Bijloke. Uiteindelijk werd Triest de stichter van verschillende religieuze congregaties waardoor hij een aanzienlijke maatschappelijke rol opnam in het begin van de 19de eeuw.

PC Caritas, Architecten de vylder vinck taillieu (Foto:Filip Dujardin )
PC Caritas, Architecten de vylder vinck taillieu (Foto:Filip Dujardin )

Het Psychiatrisch Centrum Caritas (nu KARUS) vindt zijn oorsprong bij de congregatie van de Zusters van Liefde die onder leiding van Triest stonden en in 1808 de schrijnende omstandigheden van de geesteszieke vrouwen in Hospice n°8 (later het Sint-Jozefshuis) wilde verbeteren. Ook ontfermde hij zich over de krankzinnigen, opgesloten in de kelders van het Geraard de Duivelssteen in Gent. Triest kwam in contact met de jonge arts Jozef Guislain, die architectuur inzette als de morele behandeling voor de geesteszieken. Hij gaf hem in 1829 de rol van hoofdgeneesheer in beide instellingen.

Guislain kwam zelf uit een architectenfamilie en was gepromoveerd tot doctor in de Geneeskunde aan de Gentse universiteit. Met de religieuze drijfveer en barmhartigheid van Triest enerzijds en het wetenschappelijk-therapeutisch perspectief van Guislain anderzijds werkten ze samen aan een vernieuwende visie voor de geestelijke zorg die in 1857 zou worden verwezenlijkt met het psychiatrisch hospitaal Dr. Guislaininstituut. De Gentse stadsarchitect Adolphe Pauli voerde de ruimtelijke plannen uit die de behendige Guislain op papier had gezet.

PC Caritas, Architecten de vylder vinck taillieu (Foto:Filip Dujardin )
PC Caritas, Architecten de vylder vinck taillieu (Foto:Filip Dujardin )

Dit instituut moest zich buiten de stad bevinden voor de landelijke rust op het ritme van de natuur. Essentieel was een concept dat het gevangenisgevoel vermeed door de juiste architecturale ingrepen en verfijnde soberheid, zodat de geesteszieken het positieve gevoel van vrijheid kregen, ondanks de gestructureerde omgeving die zorgt voor het nodige veiligheidsgevoel. Ook hechtte Guislain belang aan de integratie van de beeldende kunsten in de therapie, waarbij bijvoorbeeld landschappen en zeezichten van belang waren omdat het de mogelijkheden tot verbeelding aanzienlijk vergrootte:

“De zieke zal bij voorkeur in de schilderkunst het genre van de landschappen en de zeezichten verkiezen. De uitvoering ervan is makkelijker dan geschiedkundige taferelen, bovendien geeft zij aan de verbeelding een grotere diversiteit aan indrukken. (…) Het is daar dat een mooie hemel, groepen bomen, romantische plaatsen, pittoreske zichten, de kleurnuances van om het even welk voorwerp zijn aandacht vragen en hem het dominante idee van zijn waanzin uit het oog doen verliezen.” (Jozef Guislain in Traité sur l’aliénation et sur les hospices des aliénés, 1826)

 

Wanneer het verouderde St.-Jozefshuis in 1908 moest verhuizen naar Melle, werd besloten af te stappen van een massief complex als het Guislain en werd een paviljoenensysteem gehanteerd waar voor elk type ziekte een aparte behuizing werd voorzien. Binnen één van deze paviljoenen huist nu het Kanunnik Jozef Triest Plein, naar de hand van ADVVT (in samenwerking met BAVO).

De visie van het paviljoenensysteem lijkt behouden, althans binnen één zelfde bouwvolume, alsook de structurele rust in een landelijke omgeving. Je circuleert doorheen een afwisselend gesloten en open landschap. De openheid zorgt ervoor dat het leven zowel binnen als buiten de site van Melle collectief betrokken kan worden. Diezelfde openheid zorgt er eveneens voor dat het natuurlijke landschap uit de omgeving – letterlijk met beplanting of in de abstracte zin met groene gekleurde structurele toevoegingen – geïntegreerd wordt volgens verschillende schalen. Het gaat hier bijgevolg over een verschaling van het paviljoenensysteem die zo de ruimte biedt voor zowel collectieve als individuele momenten, al dan niet open of gesloten. De lantarenpalen verraden deze verschaling en refereren naar de idee van een eigen, tijdelijke microwereld. De geborgen tijdscapsule lijkt deze stelling te onderbouwen. De ruimte en diens (toegevoegde) objecten laten je naar het verleden, het heden of de toekomst kijken.

PC Caritas, Architecten de vylder vinck taillieu (Foto:Filip Dujardin )
PC Caritas, Architecten de vylder vinck taillieu (Foto:Filip Dujardin )

Het geheel betreft een anatomische structuur, in zijn naakte essentie, die grenzen in het landschap doet verzachten en je vergezichten biedt door gradaties in transparantie. De locatie wordt een ruimtelijk schema, als vrijstaat, waarin iedereen toegelaten is zichzelf lichamelijk en/of geestelijk te oriënteren. Zo biedt het plein de mogelijkheid voor iedereen om in verbinding te treden met anderen, maar in de eerste plaats met de eigen binnenwereld, zoals Kanunnik Petrus Jozef Triest het voorzag.

Auteur: Selin Geerinckx

  • PC Caritas, Architecten de vylder vinck taillieu (Foto:Filip Dujardin )

  • PC Caritas, Architecten de vylder vinck taillieu (Foto:Filip Dujardin )

  • PC Caritas, Architecten de vylder vinck taillieu (Foto:Filip Dujardin )

  • PC Caritas, Architecten de vylder vinck taillieu (Foto:Filip Dujardin )

Praktische info

Locatie

Caritasstraat 76
9090 Melle

Routebeschrijving

Van

10:00u

Tot

17:00u

Toegangsprijs

Gratis
Vrij toegankelijk
Rondleiding om 10u, 11u, 14u, 15u en 16u (inschrijving verplicht) VOLZET

Activiteit

Categorie

Locatie

Datum

Routebeschrijving Meer info
Schrijf je in op onze nieuwsbrief