Verbind de stad!

Op zaterdag 4 mei gebeurde iets bijzonders in België. Bijna tweeduizend mensen verzamelden in het Brusselse stadstheater KVS voor Het grote gelijk van de krant De Standaard. Hun opdracht? Het gesprek aangaan met een ‘andersdenkende’ over de grote maatschappelijke thema’s die de samenleving verdelen. Het bleek voor velen een openbaring, een echte dialoog waarin op een respectvolle manier standpunten werden bediscussieerd. Het gaf de deelnemers hoop dat de publieke zaak niet verloren is. Hoop dat er nog een gesprek mogelijk is buiten onze vertrouwde kring van gelijkgestemden. Net door het verschil van mening voelden mensen verbondenheid.

Je vraagt je misschien af wat dit evenement met architectuur te maken heeft. Alles! Het is de taak van ontwerpers om onze steden en dorpen zo vorm te geven dat er verbinding ontstaat. Verbinding tussen mensen met een diverse achtergrond, overtuiging en uit verschillende sociale groepen. Sinds de 19^de eeuw is het ruimtelijk beleid in België vooral gericht op privaat grondbezit, met de eigen gezinswoning als ultieme bekroning van vrijheid en economisch succes. Steeds meer moeten we vaststellen dat dit individualistische model zijn limieten  bereikt. De behoefte aan nieuwe bouwgrond is niet langer houdbaar, het zorgt voor een ecologische ramp en maakt van België één van de slechtste leerlingen van Europa op vlak van mobiliteit. En ook sociaal betalen we een prijs. Recent bleek nog maar eens dat de cijfers van vereenzaming en zelfdoding in Vlaanderen bij de hoogste van Europa zijn. Voor wie twijfelt: er is wel degelijk nood aan meer verbinding, ook ruimtelijk.

Architectuur kan daartoe bijdragen. Dichter bij elkaar wonen – in de stad of dorpskern – nabij openbaar vervoer, winkels en sport- en recreatievoorzieningen, betekent meer interactie en minder in de file staan. En het hoeft geen inbreuk op het wooncomfort op de privacy te betekenen. Intelligente ontwerpen slagen erin meer te doen met minder. Een gedeelde tuin naast een privaat terras vraagt minder onderhoud én biedt meer speelmogelijkheden. Goede voorbeelden van intergenerationeel wonen tonen aan dat samen leven een grote meerwaarde is voor de zorgbehoevende oudere én voor de actieve generatie. Enkel zo blijven we zo lang mogelijk buiten de wetmatigheden van de ‘geïnstitutionaliseerde’ ouderenzorg. Scholen die na de uren plaats bieden voor ontspanning en buurtontmoetingen, zijn dierbaar in een wijk. Het zorgt er zelfs voor dat meer mensen zich het onderhoud ervan aantrekken.

De gemene deler van dit alles is de kracht van verbinding door slim en meervoudig ruimtegebruik. Het besef groeit dat we zorgzaam moeten omgaan met primaire grondstoffen als water en energie. Hetzelfde geldt meer dan ooit voor ruimte. De vraag naar zorgvuldige, zorgzame en verbindende architectuur zal zich steeds nadrukkelijker stellen. Maar architecten kunnen de antwoorden niet alleen verzinnen. Want ook in het verdichtingsverhaal zitten valkuilen. Hoe kunnen we de stads- en dorpscentra sociaal divers en betaalbaar houden? Dat zijn complexe vragen waarvoor ontwerpers bondgenoten nodig hebben: van huisvestingsmaatschappijen, schooldirecties, beleidsmakers en ontwikkelaars tot sociale organisaties. Ze hebben allemaal hun rol te spelen in dit traject. Net als de kunstenaar die de verbeelding kan bespelen.

Architectuur is dus al lang geen verhaal meer dat enkel ontwerpers of ontwikkelaars aanbelangt. Met exposities, performances, talks en lezingen wil het Festival van de architectuur alvast zoveel mogelijk mensen warm maken voor het belang van architectuur. Want architectuur verbindt ons allemaal.