Fantastisch Fahrenheit 451

Film en architectuur gaan perfect samen. Ontdek architectuur in al haar vormen tijdens de Nacht van de architectuur, op vrijdag 8 september 2017. Bekijk alvast de short list die Secret Cinema selecteerde. 

Als de fantastische film zich ergens door kenmerkt, dan is het wel het eigen universum dat erin wordt opgeroepen. Anders dan in realistische films, die streven naar een zo groot mogelijke herkenbaarheid, tonen makers van fantastische films een andere realiteit, die soms de werkelijkheid een klein beetje vervormt, en die soms mijlenver afstaat van de alledaagse werkelijkheid. Dit eigen universum vormt de kern van de fantastische cinema. In het bouwen aan imaginaire werelden zijn de fantastische film en architectuur bondgenoten.

In de jaren zestig was er bepaald geen overvloed aan filmische verbeeldingsmogelijkheden, een filmmaker moest gewoon gebruik maken van wat er was: studiosets of locatiesets, hier en daar aangevuld met een special effect. De science fiction films uit die tijd blinken dan ook uit in een zeer bewuste keuze van die middelen. Een film als Barbarella (Roger Vadim, 1968) is uitsluitend in een studio opgenomen en maakte zo goed mogelijk gebruik van kostuums, decors en maquettes om een buitenwereld universum te creëren. De film is daardoor een stijlicoon geworden. Aan het andere eind van het spectrum staat Alphaville (Jean Luc Godard, 1965), een science fiction detective dat zich afspeelt in een buitenaardse stad waarin ijzeren logica heerst. Godard koos geen studio, maar ging juist de straat op in het modernistische Parijs dat het perfecte vervreemdende decor vormde voor de dystopische rationele stad.

Francois Truffaut speelde in de film Fahrenheit 541 bewust gevarieerd met stijl en tijdperiodes. Fahrenheit 451 is de verfilming van een roman van science fiction schrijver Ray Bradbury. Het verhaalt over een toekomst waarin boeken verboden zijn en mensen een willoos volk worden dankzij hypnotiserende TV-programma’s. Het was Bradbury’s aanklacht tegen de opkomst van TV en in die zin was het ironisch dat het boek verfilmd werd – nadrukkelijk ook voor TV. Truffaut had al grote naam gemaakt met Les Quatre Cents Coups en Jules et Jim, maar Fahrenheit 451 uit 1966 is de geschiedenis ingegaan als zijn moeizaamste en minst succesvolle film. De film is echter zeer de moeite waard, alleen al vanwege de keuzes voor locaties en stijl.

Truffaut was tevens redacteur van Cahiers du Cinema, en hierin deed hij in maar liefst drie afleveringen verslag van zijn ervaringen tijdens het filmen van Fahrenheit 451. 
Hierin schrijft hij: ‘In een science fiction wordt iedereen creatief, soms op een verkeerde manier’. Als nouvelle vague filmer zocht hij steeds naar nieuwe vormen om een verhaal te vertellen en wilde niet in clichés vervallen. Hij wilde niet zoals Godard in Alphaville alles in een modernistische setting filmen en hij wilde de toekomst ook niet verbeelden aan de hand van allerlei gadgets zoals in Barbarella. In plaats daarvan koos Truffaut ervoor om het science fiction gehalte in de film af te zwakken, het verhaal was immers universeel en kon ook prima in de actuele of verleden tijd plaatsvinden. Achteraf gezien heeft dat de filmbeleving niet versterkt en is het ronduit raadselachtig waarom retro-gadgets als oude telefoons, vooroorlogse kleding en knipscheermessen te zien zijn, en niet de in het boek voorkomende mechanische hond. Sommige experimentele keuzes mislukken nu eenmaal, maar als je ze als zodanig herkent, geven ze een nieuwe laag aan de film.

Andere keuzes die hij maakte zijn juist zeer geslaagd, en dat maakt de film de moeite van het bekijken waard voor ontwerpers. Zo is Fahrenheit 451 de eerste kleurenfilm van Truffaut, en dat is goed te zien aan het zeer bewuste gebruik van de kleur rood voor alle uitingen van de totalitaire staat. De hoofdrolspeler Guy Montag is brandman, die in een rode brandwagen uitrukt om boeken op spectaculaire wijze te verbranden. In de grijze brutalistische omgeving van Alton Estate (Roehampton, London) knalt de kleur rood van het scherm. Omdat het verhaal over verboden boeken gaat, is in de film letterlijk geen letter te zien: de aftiteling is gesproken en alle dossiers, kentekens of titels zijn gecodeerd in cijfers, logo’s of klanken. De woning van Guy Montag is een state-of-the art stijlvolle bungalow in het prachtige Edgcumb park in Berkshire. Dat park is in de bossen gelegen en is tot op de dag van vandaag in originele staat onderhouden. Een andere bijzondere setkeuze was de 1350 meter lange hangende metro van Safege in Chateauneuf sur Loire die een jaar eerder als testbaan was geopend. Het leek toen een van de toekomstige transportvormen, reden waarom Truffaut het als een van de weinige futuristisch elementen in de film wilde hebben. Het metroproject werd echter verlaten en het lot bepaalde dat het nu alleen nog bestaat in de filmbeelden van Fahrenheit 451. Alleen al daarom is de film een historisch document. 

Mede door Truffauts stijlkeuzes en door zijn openhartige verslaglegging in Cahiers du Cinema is de film een klassieker geworden. Maar zoals gezegd was de film geen succes, in tegenstelling tot het boek van Bradbury, dat algemeen wordt gezien als een van zijn betere boeken. Op dit moment is bij HBO een nieuwe verfilming in de maak, volgens gelikte Hollywood formules. Het onderstreept maar weer eens dat zowel het medium waarin een boodschap wordt gebracht, verschil maakt als de boodschapper. Reden temeer om na het zien van de film ook het boek te lezen.

Voor de Nacht van de architectuur op vrijdag 8 september selecteerde Secret Cinema een shortlist van architectuurfilms, die op twee geheime plekken binnen deSingel worden vertoond. Meer info lees je hier.