Samen stad maken

Vandaag is Gent een stad met groeipijnen. De verwachte groei van inwoners opvangen in een stad die niet langer uitbreidt, zet de bestaande ruimte immers onder druk. We hunkeren meer dan ooit naar allerlei vormen van extra woon-, werk- en leefruimte, maar de beschikbare ruimte lijkt langzaamaan op.

Meer doen met minder ruimte is een precaire opgave. Wil je in een woonomgeving verdichten? Dan bots je op weerstand, zowel in wijken met een sterke stedelijke dynamiek als in rustige buurten. Voor bewoners lijkt verdichting in eerste instantie een verhaal van verlies. We vrezen het met minder te moeten doen. We vrezen dat er minder woningen beschikbaar zullen zijn en dat ze zullen stijgen in prijs. We vrezen minder eenvoudige verplaatsingen.We vrezen minder groen. We vrezen dat we meer voorzieningen zullen moeten delen met anderen. Kortom, we vrezen minder ruimte voor onszelf. Maar hoe halen we dan meer uit minder ruimte en dat zonder in te boeten aan kwaliteit?

We staan voor de moeilijke uitdaging om het bebouwde weefsel verder te verdichten. Dat betekent – in stedenbouwkundig vakjargon – stapelen, schakelen, verweven, of mixen. Dat zijn allemaal slimme manieren om te bouwen en zo meer rendement te halen uit de beschikbare ruimte. Maar architectuur, en bij uitbreiding stad maken, is minstens evenzeer delen, programmeren, agenderen, activeren, soms zelfs niet-bouwen. En met dit Festival van de architectuur vooral ook verbinden.

We mogen hier vooral niet te betuttelend in zijn. Door de band kunnen Gentenaars wel leven met de conflicten die horen bij het wonen in de stad. Steeds meer mensen kiezen er zelfs voor om mee stad te maken en betrokken te worden bij het bestuur. Mensen maken de stad. Die beweging wil ik als Gentse stadsbouwmeester omarmen. Vaak zijn het net de oplossingen die aangedragen worden zonder onze stadsbewoners te horen, te betrekken of hen er zelf mee aan de slag te laten gaan, die voor wrevel zorgen. De opgave waar de stad voor staat, hoeft niet te draaien om concurrentie om de ruimte. Dit biedt net kansen voor een sterk mobiliserend perspectief. De toekomst is een kans om samen stad te bouwen.

Een stad wordt niet bedacht door één mening, maar gecoproduceerd door veel mensen. Veel Gentenaars bouwen vandaag, door kleine verbouwingen of grote stadsontwikkelingsprojecten, mee in en aan de stad. Die veelheid aan ‘stadsmakers’ moeten we nog meer betrekken bij de ontwikkeling van de stad. De laatste jaren is Gent daarin sterk veranderd. Steeds meer buurtbewoners voelen zich geroepen om actief hun schouders te zetten onder de toekomstige ontwikkeling van hun wijk. De Gentenaar heeft immers zijn gedacht en wil daar ook wel iets mee. In veel delen van de stad lopen vandaag kleine of grote maar vooral spontane en zelfgeorganiseerde initiatieven. In Gent is ‘tijdelijk gebruik’ ondertussen een blijvertje geworden. Die kiem van coproductie vormt een sterke basis voor het stadsbouwmeesterschap.

Als stadsbouwmeester wil ik hiervoor aanjager zijn door uitdrukkelijk mee te werken aan een eigentijdse bouwcultuur die de identiteit van Gent versterkt. Niet door een architectuurbeeld van bovenaf op te dringen, wel met een aanpak waarbij ik stadsmakers met elkaar verbind. Hoewel Gent decennia geleden een pionier was met het initiatief ‘Architectuur als Buur’, twee (!) hoogstaande architectuuropleidingen hier hun thuisbasis hebben en bovendien tal van toonaangevende ontwerpbureaus in en rond de stad gevestigd zijn, ontbreekt het vandaag aan een intense architectuurcultuur. Gent heeft terug nood aan een breed cultureel project dat zich richt op een hedendaagse ontwerpcultuur en dat het architectuurdebat opnieuw een plaats te geeft in de stad.

Laat het Festival van de architectuur alvast het startschot zijn.