(y)earning public space

Het is aan ons.
Alles zit mee.
Verwardheid in de politiek.
Wantrouwen in het financieel stelsel.
Een bevolkingsgroei die verder uit zijn voegen barst.
Mayonaise die blijkbaar van hetzelfde bedrijf komt als m’n deo.
Kortom, een opportuun moment om veel te verwezenlijken tussen de mazen van het net.
Een net dat toch te druk bezig is met zichzelf constant terug aan elkaar te rijgen.

Waar vinden we nog vrijheid, bestaat dat überhaupt nog?
Het web, ooit Het Beloofde Land Van Vrijheid, een plek zonder hiërarchie of regels, wordt nu ook aan banden gelegd. Alles kwantificeerbaar, controleerbaar én beïnvloedbaar. Als invloeden en vervorming op het virtueel terrein niet altijd even makkelijk zichtbaar zijn, vinden we die dan wel terug in onze fysieke leefwereld?

Laten we terug de stad in trekken.
Die plek van iedereen, de publieke ruimte, de stoep naast de Aldi.
Ook daar blijft alles in constante verandering: de stoep wordt geprivatiseerd voor onder andere huurfietsen; parken en monumenten worden afgebakend met controles tegen terrorisme; lege luxeflats in het midden van onze bruisende steden dienen als spaarpotjes voor grootverdieners.

Gewaarwording is belangrijk, het is ons niet altijd even duidelijk wat dit op korte en lange termijn betekent voor de stad. Het besef dat we zelf het heft in handen gaan moeten nemen, is er wel.

Er zijn fantastische voorbeelden van lokale platformen die op een mooie manier veel zelf realiseren zonder daarvoor deel te moeten uitmaken van een groot gefundeerd netwerk.

Neem nu Toestand in Brussel dat al jaren nieuw leven blaast in vergeten ruimtes in de stad, bruisend dankzij een grote groep vrijwilligers en een visie die tot ver buiten Brussel reikt (intussen bouwen ze projecten op in Granada en Albanië). Pool Is Cool, een platform dat ijvert voor publieke openluchtzwembaden in Brussel (nu zijn er géén). Ook zij zijn een bottom-up organisatie, die vanuit onderzoek en sensibilisering de stad probeert aan te wakkeren omtrent dit probleem. 019, een Gents collectief gegroeid uit een groep vrienden met een passie voor muziek en grafisme met een grote do-it-yourself mentaliteit. Van de Stad Gent en sogent kregen ze een oud industriepand, dat een heel verhaal in werking heeft gezet. Het werd helemaal opgeknapt en bruikbaar gemaakt door het collectief (zonder extra middelen) voor een resem aan socio-artistieke invullingen. Een generator voor de buurt maar ook voor het collectief om zich te ontplooien. Zo waren er optredens, performances, repetitielokalen, zeefdrukateliers, residenten, boekenmarkten en filmvoorstellingen. Enkele jaren later transformeert het collectief 019 een hele zomer lang het Design museum Gent. Carte blanche krijgen ze voor het Museum Of Moving Practice, omdat men daar gelukkig ook beseft dat zo’n samenwerkingen ideaal tot stand komen bij totale vrijheid en vertrouwen. Bij het collectief 019 is iedereen welkom om te participeren, in welke vorm dan ook. Het was dan ook een geschenk om hier deel van te mogen uitmaken, een fijne introductie in het bereik van het collectief denken, ontwerpen en bouwen. Niks moet, maar alles mag. Alles kan. 

Een interessant voorbeeld van hoe een collectief met een gericht project veel kan bereiken, valt deze zomer te zien in Genk. Daar richtten we met ConstructLab een tijdelijke levende steunstructuur ‘The Arch’ op. ConstructLab is een collectief dat tijdelijke en permanente structuren in de openbare ruimte bouwt waarbij het ontwerpen en bouwen hand in hand gaan. De ontwerpers zijn tegelijkertijd ook de bouwers. Dat zorgt voor interessante wisselwerkingen op de werf, tussen de concept- en bouwfase, en biedt mogelijkheden om flexibel te blijven en van koers te veranderen!

In een maanlandschapachtige context bovenop een koolmijnsite in Genk werd er, op vraag van de Stad Genk om de site weer leefbaarder te maken, een houten boogstructuur ontworpen. Naar analogie met hoe bouwers in de middeleeuwen tijdens de constructie samenleefden in een gemeenschappelijke werfkeet (vaak middenin het bouwwerk), willen we een ruimte creëren waar we de hele zomer lang met de buurt samen kunnen onderzoeken en experimenteren in het bouwen. Het is een zoektocht naar een nieuwe identiteit voor een plek die lang levenloos was, met enkel ruïnes van het mijnverleden. We geloven dat het bedenken en ontwerpen van een nieuwe ruimte niet kan gebeuren achter gesloten deuren, waarbij de nieuwe aantrekking enkel zou kunnen komen van een finaal gebouw, maar beter delen van het proces open laten gebeuren samen met de burgers in de context zelf.

De steunstructuur die we collectief opbouwen is een mal. Een mal die het fysieke leven op de site mogelijkheden wil bieden: theatervoorstellingen, een ontmoetingsplaats, optredens, workshops rond recuperatie van materialen, filmvoorstellingen… Het is ook letterlijk een mal voor een volgend bouwwerk. Dat bouwwerk wordt pas onderzocht, ontworpen en opgestart tijdens de zomer. Ondertussen zijn er al veel contacten gelegd met bewoners van Genk. Iedereen heeft een visie of expertise, enthousiast om te kunnen bijdragen aan een nieuw project in zijn ‘achtertuin’. We gebruiken plastic afval uit de buurt en recyclagecentra om een nieuw bouwmateriaal te maken. Dit organiseren we telkens met workshops zodat het verhaal duidelijk te volgen valt. Met dit bouwmateriaal gaan we aan het einde van de zomer een stuk van de boog overbruggen met plastic bakstenen, een ‘poort’ die we ontwerpen samen met een grote groep participanten die we aantrekken met een open oproep.

Het is fantastisch om te zien hoe we met een kleine groep mensen een ontwerp voorstelden om het daarna zelf op te bouwen in amper drie weken tijd met een budget waarbij alles gaat naar het in werking stellen van de plaats. Met dank aan de Stad Genk om zoiets mogelijk te maken!

In korte tijd (normaal zou het bouwproces alleen al snel een jaar kunnen innemen) wordt er veel gerealiseerd: we maken de plek weer bekend bij de inwoners, kondigen de transitie aan naar een toekomst voor deze plaats en we verenigen burgers en organisaties weg uit hun habitat.

Het geeft hoop en inspiratie voor meer soortgelijke initiatieven, binnen en buiten de stad, om openbare ruimte terug te eisen én te gebruiken. Nu is het aan gevestigde instellingen en de overheid om deze creativiteit verder te faciliteren en waar nodig te injecteren met middelen. De return ten opzichte van de input is immers vaak gigantisch. Eenmaal we de smaak te pakken hebben en het verlangen groeit volgt de rest, we zijn met genoeg.

Nu enkel nog een off-the-grid mini-economie starten, mayonaise leren maken, en die deo dan misschien toch achterwege laten.

The Arch tijdens het Festival van de architectuur
Je kan The Arch tijdens de hele zomer bezoeken. In het weekend van 15 september sluit ConstructLab het project af met de grote opening van het Thor Park en wordt de houten steunstructuur ontmanteld waarna enkel de plastic boog overblijft.

Facebook: @thearchgenk | #zomerwerfgenk | #thearchgenk